Việc tiêm chủng rộng khắp đã gần như đã tận diệt bệnh bại liệt trên toàn thế giới. Nhưng vẫn xảy ra ở các vùng có tiêm chủng không đầy đủ, chẳng hạn như tiểu vùng Sahara Châu Phi và Nam Á.
Có 3 loại huyết thanh học (enterovirus).
Để biết thêm thông tin, hãy xem Khuyến nghị về vắc xin bại liệt của Ủy ban Cố vấn Thực hành Tiêm chủng và Các Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC): Tiêm vắc xin bại liệt.
(Xem thêm Tổng quan về tiêm chủng.)
Chế phẩm vắc xin bại liệt
Vắc xin bại liệt bất hoạt (vắc xin bại liệt, bất hoạt, IPV) chứa hỗn hợp vi rút bại liệt bất hoạt loại 1, 2 và 3. IPV có thể chứa một lượng nhỏ streptomycin, neomycin, và polymyxin B.
Vắc xin bại liệt đường uống giảm độc lực không còn được cung cấp ở Hoa Kỳ vì nó có thể biến đổi thành chủng gây bệnh bại liệt ở khoảng 1 trong số 2,4 triệu người được tiêm vắc xin.
Vắc xin bại liệt bất hoạt là loại vắc xin bại liệt duy nhất được tiêm ở Hoa Kỳ kể từ năm 2000. Các loại vắc xin kết hợp sau đây cũng có sẵn:
Vắc xin phòng bệnh bạch hầu/vi rút bại liệt bất hoạt
Vắc xin giải độc bạch hầu/vắc xin viêm gan B/vắc xin bại liệt bất hoạt
Vắc xin giải độc tố bạch hầu/Vắc xin liên hợp Haemophilus influenzae type B/Vắc xin bại liệt bất hoạt
Vắc xin giải độc tố bạch hầu/Vắc xin liên hợp Haemophilus influenzae type B/Vắc xin viêm gan B/Vắc xin bại liệt bất hoạt
Chỉ định cho vắc xin bại liệt
IPV là vắc xin thông thường dành cho trẻ em (xem CDC: Child and Adolescent Immunization Schedule by Age).
Không nên tiêm vắc xin bại liệt cơ bản định kỳ cho người lớn sống ở Hoa Kỳ (xem CDC: Adult Immunization Schedule by Age). Người lớn không tiêm phòng hoặc tiêm phòng không đầy đủ có bị phơi nhiễm với vi rút gây bệnh bại liệt thể tự nhiên (ví dụ như du khách tới các vùng lưu hành, nhân viên phòng thí nghiệm chuyên xử lý các mẫu có chứa bệnh bại liệt) nên tiêm phòng IPV. Những người lớn tiêm đầy đủ phác đồ có nguy cơ bị phơi nhiễm với bại liệt có thể được tiêm liều củng cố IPV. Để biết thông tin hiện tại về những quốc gia nào được coi là có nguy cơ cao mắc bệnh bại liệt, hãy xem Sức khỏe của người đi du lịch của Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC): Điểm đến và Sức khỏe của khách du lịch: Polio.
Tại Hoa Kỳ, một trường hợp mắc bệnh bại liệt có nguồn gốc từ vắc xin đã được xác định ở một người chưa được tiêm chủng mắc bệnh này ở Bang New York vào ngày 2022 tháng 7 (xem thêm New York State Department of Health: Wastewater Surveillance). Cư dân New York ở những khu vực có phát hiện vi rút bại liệt nhiều lần có thể có nguy cơ nhiễm bệnh cao hơn và nên tuân theo các khuyến nghị tiêm chủng cập nhật từ Sở Y tế Tiểu bang New York (xem New York State Department of Health: Polio Vaccine).
Chống chỉ định và thận trọng khi tiêm vắc xin bại liệt
Các chống chỉ định chính đỗi với IPV là
Phản ứng dị ứng trầm trọng (ví dụ, sốc phản vệ) sau một liều vắc-xin trước đó hoặc một thành phần vắc-xin
Các thận trọng chính đỗi với IPV là
Bệnh sốt cấp tính vừa hoặc nặng (hoãn tiêm chủng cho đến khi hết bệnh)
Phụ nữ mang thai không có nguy cơ mắc bệnh bại liệt (không nên tiêm vắc-xin bại liệt mặc dù không có bằng chứng về việc vắc-xin gây hại cho phụ nữ mang thai hoặc thai nhi của họ; tuy nhiên, nếu phụ nữ mang thai có nguy cơ bị phơi nhiễm với bệnh bại liệt Bảo vệ ngay lập tức, IPV có thể được cung cấp)
Cách dùng vắc xin bại liệt
Liều IPV dùng là 0,5 mL tiêm bắp hoặc dưới da.
Phác đồ tiêm bắp, 4 liều được cho ở tháng 2, 4, 6 đến 18, và 4 đến 6 năm. Thông thường, vắc-xin phối hợp được sử dụng cho 3 mũi tiêm đầu tiên và một liều vắc-xin đơn kháng nguyên cho liều cuối cùng. Nếu trẻ bỏ lỡ một liều IPV ở tuổi từ 4 đến 6 tuổi, cần được cho liều củng cố càng sớm càng tốt.
Khi sử dụng DTaP-IPV/Hib cho lịch trình 4 liều (ở lứa tuổi 2, 4, 6, và 15-18 tháng), một liều bổ sung tiêm vắc-xin IPV (IPV hoặc DTaP-IPV) nên được cho tiêm ở tuổi 4 đến 6 tuổi, kết quả là phác đồ 5 liều; tuy nhiên, DTaP-IPV/Hib không nên dùng liều củng cố ở tuổi 4 đến 6 tuổi. Khoảng cách tối thiểu giữa liều 4 và 5 nên ≥ 6 tháng để tối ưu hóa đáp ứng tăng cường.
Các liều IPV cơ bản được khuyến cáo cho người lớn chưa được chủng ngừa có nguy cơ bị phơi nhiễm với bại liệt. Khoảng cách khuyến nghị giữa liều 1 và liều 2 là từ 1 đến 2 tháng; liều thứ ba được tiêm sau đó từ 6 đến 12 tháng. Nếu cần bảo vệ trong 2 đến 3 tháng, 3 liều sẽ được tiêm cách nhau ≥ 1 tháng. Nếu cần thiết trong 1 đến 2 tháng, 2 liều sẽ được chia cách nhau ≥ 1 tháng. Nếu cần trong < 1 tháng, sẽ tiêm 1 liều. Trong tất cả các trường hợp, liều vắc-xin còn lại nên được tiêm sau, trong khoảng thời gian được khuyến nghị, nếu người đó vẫn có nguy cơ cao.
Tác dụng bất lợi của vắc xin bại liệt
Không có tác dụng phụ nào liên quan đến IPV. Bởi vì nó có thể chứa một lượng nhỏ neomycin, streptomycin và polymyxin B, những người nhạy cảm với bất kỳ thành phần nào trong số những thuốc này có thể có phản ứng dị ứng với vắc-xin.
Thông tin thêm
Sau đây là các tài nguyên tiếng Anh có thể hữu ích. Vui lòng lưu ý rằng CẨM NANG không chịu trách nhiệm về nội dung của các tài nguyên này.
Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP): Polio ACIP Vaccine Recommendations
Centers for Disease Control and Prevention (CDC): Polio Vaccination: Information for Healthcare Professionals
European Centre for Disease Prevention and Control (ECDC): Poliomyelitis: Recommended vaccinations